In een van de reacties die we kregen na het versturen van de nieuwsbrief vorige week, werd gevraagd, “En, Dorien, ben je ook weer aan het werk?” Die vraag verraste me even, want daar hadden we toch in de nieuwsbrief over geschreven..? Wat blijkt nu: het stukje over mijn werk was er bij het opmaken van de nieuwsbrief tussenuit gevallen. Vandaar nu alsnog een stukje over mijn werk in de laatste maanden.
Ik doe de spellingscontrole voor een van de talen van het project, het Kabwa. Ik werk vooral vanuit huis, ongeveer vier ochtenden een paar uur. Een paar maanden lang ging Aron één ochtend in de week bij een vriendinnetje spelen en kon ik op kantoor werken, maar op een gegeven moment wilde hij het niet meer. Gelukkig kan ik ook prima vanuit huis werken. Omdat mijn beschikbare uren beperkt zijn, heb ik besloten om me niet op grote onoverzichtelijke projecten te storten, maar om aan iets te werken wat behapbaar is, ook als je alleen thuis werkt.
Het Kabwa vertaalteam heeft vorig jaar hard gewerkt aan het boek Genesis, en wilde het graag publiceren als een afzonderlijke deeluitgave. Voordat een bijbelboek gepubliceerd mag worden, moet het heel grondig gecheckt worden. Eerst inhoudelijk, op de vertaling, maar daarna ook qua spelling en vormgeving. De spellingscontrole voor Genesis was dus een urgent karweitje dat ik voor mijn rekening kon nemen. Het is prima werk om een uur of twee per dag te kunnen doen. Aron vindt het wel prima, hij vermaakt zich meestal wel goed thuis. Als ik nu en dan dingen moet overleggen met het team, mag hij mee naar kantoor en dat vindt hij geweldig. Op z’n loopfietsje over de compound, tekenen op papa’s whiteboard, en meezingen bij de gebedstijd in de theepauze… het is allemaal even leuk.
Elke dag door een hoofdstuk heen worstelend kom je toch nog heel wat tegen. Het is opvallend hoe snel het mij als westerling (die getraind is om een woordbeeld te herkennen) lukt om onregelmatigheden in spelling in een vreemde taal op te pikken. Bijvoorbeeld de ene keer wordt het woord ‘begraven’ als okubhika geschreven, maar even verderop als okubhiika. Dan moet ik in de database nagaan wat de goede spelling is. Er zitten vrij veel van zulke slordigheidjes in. In een mondelinge cultuur heeft correcte spelling niet dezelfde status als in een cultuur als de onze waarin zo ontzettend veel geschreven en gelezen wordt. Maar correcte spelling helpt nieuwe lezers wel om vertrouwd te raken met het spellingssysteem voor het Kabwa.
Het computerprogramma waarin de vertaling wordt gemaakt heeft ook een woordenlijst waarin alle gebruikte woorden staan. Per woord kun je aangeven of het goed of fout gespeld is, en uit welke stukjes het woord bestaat. Als het woord fout gespeld is, kun je de goede spelling invoeren en direct in alle vertaalde gedeelten waar de foute spelling voorkomt, de spelling verbeteren.
Handelingen 7:39-42. Aan de linkerkant het vertaalde gedeelte in het Kabwa, aan de rechterkant is woord voor woord terugvertaald naar het Swahili. Zo kan ik begrijpen wat elk Kabwa woord betekent. Als een woord in de woordenlijst een rood kruisje of een vraagteken heeft bij de spelling status, komt er in de Kabwa tekst een rood of groen lijntje onder het woord te staan.
Ook kom ik al snel de gevallen tegen waarover tot dusver nog geen beslissing genomen was. Dan proberen we in overleg met de vertalers tot een regel te komen. Verder wordt ook duidelijk tegen welke specifieke regels nog veel fouten gemaakt worden. Die moeten dus beter uitgelegd worden, of gemakkelijker gemaakt worden. Ik zet de probleemgevallen op een rijtje en bespreek die met de twee vertalers, om erachter te komen waar het probleem zit. Begrijpen ze de regel niet goed, of blijkt de regel niet goed de taal weer te geven? Vaak is dat laatste het geval: de regel dekt de taal niet helemaal. Het zou mooi zijn als we de regel wat konden veranderen, maar ja, wordt het dan niet veel te ingewikkeld voor de mensen die willen leren om zelf Kabwa te schrijven?
Alle kwesties en mogelijke oplossingen sluis ik door naar onze taalkundige consulent, die wat meer verstand heeft van deze zaken. Zij zal de gewijzigde regels en de regels die nog moeilijkheden opleverden volgend jaar (opnieuw) gaan testen in verschillende leesgroepen in de dorpen buiten Musoma.