Afgelopen dinsdag hebben we een geweldig feest mogen vieren samen met de Kabwa-mensen. Voor het eerst een compleet bijbelboek beschikbaar in hun moedertaal. Het is een mooi boek geworden, in een taal die mensen direct raakt. De dankbaarheid was groot. Dat werd op allerlei manier geuit: in gebeden, in muziek, in toespraken, en in spontaan gejubel. Het was een Afrikaans feest, en we hebben er van genoten. Hieronder een foto-impressie (ik heb nog geen tijd gehad voor bijschriften, maar veel foto’s spreken wel voor zich denk ik). Lees verder →
Ik ben net weer thuis van een enerverende reis naar één de Simbiti-dorpjes. Niet alles ging vlekkeloos, maar God heeft ons beschermd. En het was toch een goede zondag.
Ongeveer een half uurtje na zonsopkomst vertrok ik met twee collega’s om onze Simbiti bijbelvertalers op te halen. Vandaag zouden we preken en onderwijs geven in één van de Simbiti-kerkjes in het noorden van Tanzania. Onderweg kregen we echter een vervelend ongeluk. Nog geen 15 minuten buiten Musoma gebeurde het. Toen Johnny – want hij reed vandaag – een auto wilde inhalen, had hij niet door dat hij op dat moment ingehaald werd door twee volle taxi-busjes. Het tweede busje raakte ons op volle snelheid rechtsachter, en de chauffeur raakte bijna de macht over het stuur kwijt. Terwijl hij aan de overkant van de weg raakte en het voor elkaar kreeg om weer op de weg te komen, raakte hij twee fietsers die van de andere kant kwamen. Ik heb het moment nog scherp op m’n netvlies staan, want ik dacht echt dat ze volop elkaar zouden botsen (wat de fietser absoluut niet had overleefd). Wonder boven wonder bleef iedereen ongedeerd! Alleen onze terreinwagen, het busje en de fiets hebben flink wat schade. Maar dat valt in het niet bij wat er had kunnen gebeuren. Nadat dit gebeurde, zijn we direct doorgereden naar een politiepost (omdat er vervelende dingen kunnen gebeuren als er een menigte op de been komt). Dankzij de twee Simbiti-vertalers hebben we met de buschauffeur en de politie het meeste netjes kunnen afhandelen. Morgen zullen we laten bekijken hoeveel de schade aan de voertuigen is. Maar we zijn geweldig blij dat dit goed afgelopen is.
Afgelopen zondag hebben we de jaarlijkse ‘bijbelzondag’ gevierd. Ieder bijbelvertaalteam was uitgenodigd om in één van de dorpskerken te komen preken en onderwijs te geven over hoe mensen de Bijbel moeten gebruiken. Wij zijn op bezoek geweest bij de Anglikaanse kerk in het Kabwa-dorpje Mmazami. Het was een goede dienst waarin we hebben benadrukt hoe belangrijk het is om het Woord van God te gebruiken en te gehoorzamen. Hieronder een foto-impressie.
Afgelopen vrijdag ben ik voor het eerst weer naar een van de Kabwa-dorpen geweest. Er was een speciale vergadering bijeen geroepen om te praten over de opdraging van het Lukas-Evangelie in de Kabwa-taal. Zo’n 25 mensen kwamen opdagen, waaronder alle dorpsoudsten uit de stam, regeringsmensen, voorgangers uit alle aanwezige kerken, en zelfs een bisschop. Het was goed om alle sleutelfiguren bij elkaar te hebben, en om concrete plannen te maken. En dat is gebeurd!
Het trof me hoe iedereen benadrukte dat we alleen vooruitgang boeken als we schouder-aan-schouder samenwerken. Er bestaat hier geen scheiding tussen kerk en overheid. Dat komt van pas. Niet alleen dat we deze morgen het (enige) overheidskantoor konden gebruiken, maar zelfs dat de dorpsoudsten mee willen betalen om het eerste bijbelboek in de Kabwa-taal te vieren. De overheid geeft ruim baan voor ons vertaalwerk, taalonderzoek en leesonderwijs. Dat is mooi en belangrijk. Lees verder →
Al weer twee dagen hard aan de slag op het vertaalkantoor! Het is heerlijk om weer onderdeel van het vertaalteam te zijn, en weer mee te draaien alsof ik nooit ben weg geweest. Deze dagen ben ik vooral druk met de eindcontrole van het boek Handelingen in de Jita-taal. Onder begeleiding van een ervaren vertaalconsulent controleer ik een aantal hoofdstukken en probeer het team verder te trainen. Op de momenten dat ik zelf niets hoef te leiden, mag ik rustig leren van hoe anderen het doen. Geweldig leerzaam!
Morgen (woensdag) even heel iets anders dan vertalen. Al vroeg word ik in in de rechtbank verwacht om te getuigen in de zaak tegen onze bewaker die destijds bij ons ingebroken heeft. Een paar maanden geleden is hij op borgtocht vrijgelaten, maar nu wordt zijn zaak behandeld. Ik zie er best wel een beetje tegenop. De hele zitting zal in het Swahili zijn, en over dingen gaan die nu ruim een jaar geleden zijn gebeurd. Bid dat ik me de juiste dingen zal herinneren, dat ik me zal kunnen concenteren, en dat mijn houding en woorden goed zullen overkomen. Ik hoop dat deze rechtzaak Gods belangen zal dienen en een helder signaal afgeeft in de samenleving. Bid ook om bescherming als er ook bepaalde risico’s zijn, en rust om ons geborgen te weten in Gods hand.
Het bijbelboek Lukas is vertaald en gedrukt in het Ikoma! Het Ikoma is een van de talen van het Mara Cluster Project waar wij in meewerken. Zo’n 2,5 jaar geleden begonnen de twee Ikoma vertalers met de eerste hoofdstukken van Lukas. Nu hebben de 36.000 sprekers van het Ikoma het eerste bijbelboek in hun moedertaal!
Afgelopen maandag was de officiële presentatie, die gepaard ging met veel toespraken, zang, lekker eten. Nieuwsgierig naar hoe dit feest gevierd is? Neem een kijkje !
Voor meer informatie over de Ikoma mensen, kijk ook eens op het weblog van twee van onze collega’s (Engels).
Nog anderhalve week voor we terug gaan naar Tanzania! We zien er weer naar uit om ons leven daar weer op te pakken. Het werk roept weer.
Ik volg natuurlijk dagelijks wat er in Tanzania allemaal gebeurt. Zeker in de Kabwa-stam. Afgelopen woensdag is er een vergadering in één van de Kabwa-dorpen geweest over een heel belangrijke vraag: Hoe bereiden we de Kabwa mensen voor om het Lukas-Evangelie straks te gaan lezen en gebruiken? Ik hoorde dat het een heel goede vergadering was waar concrete plannen uitgekomen zijn. Bedacht door leiders uit de dorpen zelf. Ik ben benieuwd! Over twee weken is er een nieuwe vergadering – waar ik ook zelf bij hoop te zijn – over hoe en op welke dag we de publicatie van het eerste bijbelboek in de Kabwa-taal gaan vieren. We hebben de doos met Lukas-Evangelieën inmiddels binnen. Ze zien er mooi en stevig uit. Het is fijn dat de Kabwa leiders zien dat een publicatie van een bijbelboek hand-in-hand moet gaan met het trainen van mensen. Bid dat deze eerste publicatie van een compleet Evangelie in de Kabwa taal met open armen ontvangen wordt, en God zijn werk zal doen.
Pas vatte ik ergens mijn werk samen met de woorden: “We laten God Kabwa spreken.” Ik realiseer me steeds dieper wat voor geweldigs hier gebeurt. Voor de allereerste keer kan God zelf de Kabwa-mensen regelrecht aanspreken in hun taal. God is aan het woord…
In onze gebedsbrief van deze maand vroegen we speciaal gebed voor de gezinnen van onze Tanzaniaanse Bijbelvertalers. Ik zal kort drie voorvallen uit de afgelopen twee weken vertellen, dan weet u waarom we hier nu speciaal aandacht voor vragen.
Gestorven
Ik had één van de Simbiti-vertalers, dominee Robert Mago, naar een cursus voor bijbelvertalers gestuurd, ergens in het midden van Tanzania. Terwijl hij daar was kreeg hij bericht dat zijn moeder in het ziekenhuis gestorven was. Of hij wilde komen om haar lichaam op te halen en te begrafen. Nu gaat dat in Tanzania erg snel. Vaak wordt iemand dezelfde dag nog begraven, of anders de dag erop. Toen ze bij het ziekenhuis aankwamen om de gestorven moeder op te halen, bleek tot hun schrik (en/of verrassing) dat ze weer leefde! We weten niet wie haar heeft ‘doodverklaard’, maar of hij had het gewoon mis, of er is een wonder gebeurd! U begrijpt dat er van studeren niet veel komt als een vertaler zulke berichten krijgt.
Bezeten
Een week later werd een andere vertaler gebeld door de rector van de school waar zijn dochter heengaat. Ze zou zó ziek zijn dat ze niet zelf naar huis kon komen. Hij werd gevraagd of ze niet zo snel mogelijk opgehaald kon worden. De vertaler vroeg een collega van ons om haar met de auto op te halen (nu kwam dat goed uit, want haar laptop had het die morgen net begeven). Toen ze bij de school aankwamen, werden ze naar het kantoortje van de rector gebracht. De ouders van een ander kind waren ook gevraagd te komen. De rector legde hen uit dat er op zijn school de laatste tijd een bezetenheid rondtrekt, waarbij demonen overgingen van het ene op het andere meisje (dit gebeurde vooral als de meisjes hun kleren met elkaar deelden). Het zou begonnen zijn met een door een boze geest bezeten moeder die haar dochter bepaalde attributen gegeven had. De rector zei dat op dit moment de dochters van de aanwezige ouders bezeten waren. Hij legde hen uit hoe de meisjes de dag ervoor spiernaakt de klas waren binnengelopen, en dat de ouders hen mee naar huis moesten nemen om voor hen te laten bidden. De meisjes zouden weer welkom zijn als ze vrij van demonen zouden zijn. De twee meisjes werden binnengebracht. De ene totaal uit haar doen, de andere doodstil, alsof ze niet helemaal bij haar volle verstand was. Op weg naar huis vroeg mijn collega aan de vertaler of hij haar nog steeds naar het ziekenhuis wilde brengen, zoals ze van plan waren geweest. Ze waren er niet zeker van en vroegen haar om haar advies. Nu was er precies op dat moment een gebedsteam op visite bij ons project in Musoma! Toen ze aankwamen, werd er net gebeden voor de familie van dit gezin. Er werd voor het bezeten meisje gebeden, en direct werd het ze weer normaal en zichzelf. Haar ogen werden weer rustig en ze oogde ontspannen. Hierop besloten haar ouders om haar mee naar huis te nemen en niet meer naar de school terug te sturen.
Ziek
Een van de Kabwa-vertalers heeft een geestelijk gehandicapte dochter thuis. Ze is zo’n 4 jaar oud. Ze kan niet lopen of praten, maar leek verder gewoon een gezond kind. Tot een paar maanden geleden. Haar conditie ging hard achteruit, begon slechter te eten, en wilde alleen nog maar liggen. Verschillende bezoeken aan dokters en klinieken brachten geen verbetering. Twee weken geleden stopte ze helemaal met eten, en het zag er heel erg zorgwekkend uit. We hebben als team regelmatig voor haar gebeden. Op een morgen is een groepje mensen naar zijn huis in een van de dorpen gegaan om speciaal voor Gods genezing van dit kind te bidden. En God heeft dit gebed verhoord! Direct begon ze op te knappen, en weer te eten. De ouders zijn hoopvol dat ze blijft leven en weer sterk kan worden.
Zomaar drie verhalen over wat er in de gezinnen van onze vertalers kan gebeuren. Er is een geestelijke strijd gaande, ook daar. Maar God doet wonderen als zijn kinderen Hem er om vragen, en als het tijd is dat Hij zijn macht publiek aan de mensen laat zien. Er worden overwinningen behaald, ten koste van het duistere rijk van de duivel. Waar hij terreinverlies moet incasseren, wordt de strijd heviger. Daarom hebben juist onze vertalers, die voor het eerst Gods woorden vertolken in hun eigen taal, onze gebedssteun zo hard nodig.
Regelmatig krijg ik de vraag: “En, heb je nog een beetje contact met de mensen dáár?” Ik vermoed dan altijd maar dat ze de bijbelvertalers in Tanzania bedoelen. En ja, daar heb ik inderdaad veel contact mee. Sinds een aantal weken werk ik intensief mee met de vertalers en controleer nieuw-vertaalde hoofdstukken. En het gaat echt goed! Het was natuurlijk afwachten hoe het zou lopen, maar ik ben echt enthousiast hoeveel werk we zo kunnen doen. Dat dit werken-op-afstand zo’n geslaagde ervaring is geworden, is – denk ik – vooral aan twee dingen te danken. Enerzijds dat ik vertrouwd ben met de Tanzaniaanse vertalers en effectief met hen kan communiceren. Anderzijds dat we een geweldig softwareprogramma hebben om vertaalwerk te doen (Paratext 7).
Dit programma is helemaal ontworpen voor bijbelvertalers en geschikt gemaakt voor werken op afstand. Ik kan iedere dag zien hoeveel vorderingen een vertaalteam heeft gemaakt. Ook kan ik precies zien welke vertaler aan welke hoofdstukken gewerkt heeft en welke wijzigingen in de vertaling heeft doorgevoerd. Mocht ik zien dat een vertaler consequent dezelfde vertaalproblemen over het hoofd ziet, dan kan ik hem daar heel gericht bij begeleiden. Alles wordt nauwkeurig bijgehouden en automatisch worden veilige back-ups gemaakt. Als ik een nieuw-vertaald hoofdstuk controleer, kan ik bij iedere willekeurige zin een aantekening schrijven. Bij mijn vertalers verschijnt een noot als een rood vlaggetje in hun vertaling. De vertaler leest dan mijn opmerking of vraag, en verbetert de vertaling of beantwoordt mijn vraag. Is hij klaar, dan verandert het rode vlaggetje in een grijze op mijn scherm. Voor mij een teken dat de vertaler iets met mijn opmerking heeft gedaan, en dat ik kan kijken of de vertaling goed genoeg is. Is dat het geval, dan keur ik de vertaling van dat vers goed en verdwijnt het vlaggetje. Dit doen we zo iedere dag en in verschillende rondes. Net zolang tot de vertaling aan alle kwaliteitseisen voldoet. Je kunt je haast niet meer voorstellen dat bijbelvertaalwerk ooit zonder computers werden gedaan…..
Onze vertalers kunnen inmiddels sneller vertalen dan de adviseurs kunnen controleren. Toch is de eindcontrole belangrijk en ook voor het team een mijlpaal. Met de Kabwa vertalers heb ik tijdens ons verlof de vertaling gecontroleerd van de boeken Jona en Ruth, en een aantal hoofdstukken van het boek Handelingen. Ook met het Simbiti-team heb ik een aantal hoofdstukken uit Handelingen gecontroleerd, en ik was erg tevreden over de kwaliteit van hun werk. Voor de komende weken probeer ik zoveel mogelijk hoofdstukken uit Handelingen te controleren met de Kabwa- en Simbiti-vertalers. Hun talen zijn verwant, dus twee vliegen in anderhalve klap!
Ik lees net een inspirerend artikel van de Anglicaanse bisschop van Oeganda, Henry Luke Orombi. Hij vertelt onder meer hoe de Anglicaanse kerk in Oeganda veranderd is toen de Bijbel in de moedertaal beschikbaar kwam, en door de christenen gebruikt ging worden. Ik was erg benieuwd naar wat hij te zeggen heeft, omdat ik zelf vaak een Anglicaanse kerk bezoek in Tanzania – een buurland van Oeganda.
Hij vertelt hoe de Bijbel het leven van families en bevolkingsgroepen ingrijpend heeft veranderd:
What is important to us is the power of the Word of God precisely as the Word of God—written to bring transformation in our lives, our families, our communities, and our culture. For us, the Bible is “living and active, sharper than a double-edged sword, it penetrates to dividing soul and spirits, joints and marrow, it judges the thoughts and attitudes of the heart” (Heb. 4:12). The transforming effect of the Bible on Ugandans has generated so much conviction and confidence that believers were martyred in the defense of the message of salvation through Jesus Christ that it brought.
De eerste christenen werden ‘ lezers’ genoemd, omdat Lees verder →